Kunt u Nederlands? Help dan mee!

Iedereen kan een hele goede daad stellen. Ja, u ook! Hoe? Door Nederlands te spreken met jan en alleman. Of zou ik moeten zeggen met “John and all others”? Daniel, Alaa, Theresa, Sushil, Kore, Eirini, Laurentiu en Elisa en nog veel meer van mijn buitenlandse studenten spreken vloeiend Engels, zijn expats, buitenlandse partners van Nederlanders en inburgeraars, maar willen juist allemaal Nederlands spreken. En wel elke dag als het kan! Er is alleen een probleem: ze lopen nogal vaak tegen Engelssprekende Nederlanders op.

Meer immigranten

Begin januari maakte het CBS bekend dat we in 2017 meer immigranten dan emigranten hebben. Voor mij des te meer een reden om u dringend te verzoeken onze neiging om Engels met hen te spreken te onderdrukken. Want het werkt contraproductief. Zo assertief als wij zijn, zo timide of beleefd is de houding van menig immigrant. Het gevolg is dat zij niet expliciet durven aangeven dat ze liever het Nederlands spreken, toch Engels blijven praten en zodoende weinig Nederlands kunnen oefenen. Wij maken het ze niet gemakkelijk.

Pragmatisch?

Waarom spreken we als Nederlander zo vaak direct Engels als we buitenlanders tegenkomen? Ik weet het ook niet zeker. Is het onze vriendelijke en pragmatische houding, omdat we de boodschap graag willen overbrengen? Passen we ons aan de ander aan? Is het eigenbelang misschien? Vinden we het stoer om in het Engels te spreken met iemand uit de VS, Groot-Brittannië of Australië? Willen we kunnen aantonen dat we ons Engels goed beheersen? Of is het voor sommigen een uitgelezen kans om hun Engels op te vijzelen? Overal horen we Engels tegenwoordig: in cafés, winkels, restaurants en op de universiteiten en hogescholen en soms verdringt het zelfs het Nederlands. In november gaf emeritus-hoogleraar Nederlandse taal- en letterkunde Cor van Bree van de Leidse Universiteit nog in de Telegraaf aan dat hij baalt van de manier waarop in de bussen in Leiden de haltes worden omgeroepen. Alleen nog maar in het Engels! Van Bree is niet de enige die zich hierover verbaast. Het is niet gek dat menig buitenlander die hier tijdelijk woont en werkt niet erg gemotiveerd raakt om onze taal te leren. Maar hoe moet dat als buitenlanders zich hier permanent willen vestigen? Dan willen of moeten ze inburgeren en dat begint steevast met het actief gebruiken van onze taal.

Die buitenlander

Eén van mijn Amerikaanse studenten ondernam actie toen zij steeds maar weer tegen het Engels moest strijden. Ze schreef een email aan haar Nederlandse schoonzus met een vriendelijk verzoek om te allen tijde Nederlands met haar te spreken. Ze voelde zich tijdens familiefeestjes altijd ‘die buitenlander’ als er Engels met haar werd gesproken in een volkomen Nederlands gezelschap. Haar Nederlands is van een zodanig niveau dat ze prima kan communiceren, mits men rustig spreekt en haar de tijd geeft om ook rustig te antwoorden. Door onze taal steeds meer in detail te leren en overal actief te gebruiken, voelt mijn student zich meer Nederlander. Het bepaalt haar nieuwe identiteit veel meer dan wanneer ze Engels blijft spreken in Nederland. Ze krijgt meer inzicht in wat wij bedoelen met bepaalde uitdrukkingen als “het onderste uit de kan halen”. Ook kan ze grapjes die Nederlanders onderling maken beter doorgronden. Pas als ze begrijpt wat wij bedoelen, voelt ze zich één met ons. Eindelijk kan ook zij meelachen!

Parallelle werelden

Toch zijn er ook buitenlanders die jarenlang Engels blijven spreken en hier zonder problemen kunnen wonen en werken. Ik had een student die zestien jaar in de Randstad woonde en werkte zonder een woord Nederlands te hebben gesproken. Of neem het voorbeeld van een Indiase student die bij een grote Nederlandse organisatie werkte samen met veel expat-landgenoten. Zij lunchten vaak apart van hun collega’s in de bedrijfskantine. Op zich geen vreemde situatie en eigenlijk een natuurlijke neiging die volgens mij velen van ons hebben als je in het buitenland werkt; je zoekt je landgenoten op en deelt werk- en persoonlijke zaken in je eigen taal. Nederlandse expats doen niet anders in het buitenland. Maar ik weet ook dat deze Indiase student heimelijk hoopte op meer momenten dat hij met Nederlanders de taal kon spreken op de werkvloer. Zijn verlegenheid en de veilige Indiase groepscultuur stonden echter die momenten in de weg. Hij zwichtte dan ook – naar eigen zeggen – te vaak voor het Engels als voertaal tijdens de informele werkontmoetingen. De parallelle werelden waarin zowel de Nederlander als de buitenlander leven en er geen contact is met elkaar, leiden tot onbekendheid en onbegrip. Willen we elkaars cultuur en gedrag beter begrijpen en waarderen, dan zullen we via de Nederlandse taal elkaar moeten leren kennen.

Begin het gesprek in het Nederlands

Waar ligt de oplossing? Uiteraard bij degenen die elkaar spreken. De immigrant en bij ons! Bij u dus ook. Hoe precies? Om te beginnen met het bewust in het Nederlands vragen stellen aan degene die Nederlands leert. Mijn studenten zullen het zeer op prijs stellen als hun Nederlandse buren, vrienden en collega’s standaardvragen niet in het Engels, maar in het Nederlands bij het koffiezetapparaat, voor aanvang van een vergadering of in het café vragen “Hoe gaat het? Zin in een kopje koffie? Wat wil je erin, melk, suiker? Hoe was je weekend?” Stel je de vraag bij voorbaat in het Engels, dan zal de expat verleid worden om in het Engels te antwoorden. In landen als Duitsland, Noorwegen en Frankrijk heb ik gemerkt dat het gesprek altijd begint in de eigen taal. Als dan blijkt dat de buitenlander heel veel moeite heeft om de taal van het gastland te spreken, gaat men over op het Engels. Maar de moeite die beiden moeten doen hier, werkt het beste voor iedereen. Om het maar in goed Engels te zeggen: “It takes two to tango”!

Drukke werkweek

Want laten we eerlijk wezen: een nieuwe taal leren kan alleen door veel te oefenen en consequent met iedereen Nederlands te praten. Op straat, in de winkel, in het restaurant en op het werk. Een uurtje per week met een tutor of docent oefenen kan ook, maar zal absoluut trager gaan en minder effect opleveren. Sommige studenten van mij geven aan dat ik de enige Nederlandssprekende persoon ben die zij in hun drukke werkweek spreken. Daar schrik ik van en het sterkt mij nog meer in de overtuiging dat u vanaf vandaag ons als Nt2-docenten en taalmaatjes op een eenvoudige manier kunt bijstaan.

Spreek Nederlands met mij!

Jaren geleden hebben NT2-docenten een button gemaakt met het zinnetje “Spreek Nederlands met mij!”. Ik heb in 2015 een blog geweid aan de invloed van het Engels op ons Nederlands en onder meer over een button gesproken, die voor buitenlanders is gemaakt om op te spelden als ze constant in het Engels aangesproken werden. Ze hoeven dan alleen maar naar deze button te wijzen om de ander erop te attenderen dat ze liever het gesprek in het Nederlands voortzetten. Voorwaarde is wel dat de Nederlander langzaam en duidelijk spreekt, want het tempo van Matthijs van Nieuwkerk is uit den boze. Maar rustig en duidelijk spreken met de taalleerder zal zeer gewaardeerd worden.

Gezellig

Tot slot is misschien wel de belangrijkste reden om zoveel mogelijk Nederlands met buitenlanders te spreken dat het vooral leuk en gezellig is om contact met mensen uit andere landen te hebben. Om hun verhaal te horen. Waarom wonen zij hier? Wat hebben we gemeen met elkaar en wat vinden zij bijzonder aan het leven in ons land? Ik raak er niet over uitgepraat met mijn studenten. Elke keer openen zij mij de ogen voor zaken die ik vanzelfsprekend vind. En omgekeerd gebeurt hetzelfde; ook ik kan hun uitleggen waarom dingen gaan zoals ze gaan. We lachen heel wat af, waardoor het leren van onze taal bijna vanzelf gaat. Doet u mee om nieuwe Nederlanders zich thuis te laten voelen in Nederland?