Maak indruk met Nederlandse uitdrukkingen

Enkele jaren geleden belde ik met Tara, een oud-cursiste van mij die basisarts was en uit Stockholm kwam. Ik wilde weten hoe haar nieuwe baan in Rotterdam was.  Ze vertelde me dat ze heel blij was met haar nieuwe werk en ook met haar collega’s. Wat een lieve mensen waren het! Haar collega’s haalden koffie voor haar en ze hadden haar ‘heel goed de weg gewezen’. Als Tara’s taaltutor was ik natuurlijk heel blij om dit te horen, maar waar ik vooral van onder de indruk was, was haar gebruik van de Nederlandse uitdrukking: iemand de weg wijzen.

Figuurlijk

Zij gebruikte de uitdrukking helemaal goed. Letterlijk, maar ook figuurlijk. Haar collega’s hadden haar niet alleen verteld waar het koffiezetapparaat en kopieerapparaat stonden en waar ze de kantine kon vinden, maar ook hoe ze kon inloggen op het systeem en of ze nog meer vragen had. Dit alles om haar op haar gemak te stellen. Oftewel, Tara gebruikte een uitdrukking om haar prettige introductie op de Nederlandse arbeidsmarkt via beeldspraak te duiden. En dat is precies wat een uitdrukking beoogt te doen; via beelden woorden geven aan een situatie, zodat de luisteraar nog meer kan ‘zien’ hoe iets is verlopen. Iemand de weg wijzen is eigenlijk meer dan alleen maar de weg naar waar alles staat aanwijzen. In Tara’s geval betekende het haar helpen om zich thuis te voelen.

Niet weggaan!

Maar stel je voor dat je de Nederlandse uitdrukking die je hoort niet kent en hem letterlijk vertaalt? Bijvoorbeeld deze: Ga toch weg!  Bij deze uitdrukking moet je vooral NIET weggaan! Vertaald naar het Engels is het: You’re kidding me! Als je ‘Ga toch weg’ in de meeste situaties hoort, bedoelt de gemiddelde Nederlander het als een grapje en zie je ook vaak dat de spreker een wegwerpgebaar maakt met zijn of haar hand. Niet makkelijk dus. Mijn tip is altijd: even navragen wat de ander nou echt bedoelt. Dan kom je er samen wel uit.

Klepel?

Uitdrukkingen zijn ideale metaforen voor bepaalde situaties die je niet makkelijk kunt, wilt of durft te vertellen. Maar ze zijn ook verdomd lastig! De gemiddelde Nederlander gebruikt heel vaak een uitdrukking, dus het is geen overbodige luxe om te proberen ze te begrijpen. Zo kun je misverstanden voorkomen, maar ook gezellig meedoen in een gesprek, je verhaal kracht bijzetten of op een abstracter niveau meepraten. Maar wat je ook moet weten, is dat nogal wat Nederlanders net zoveel moeite hebben met uitdrukkingen. Een van de grappigste voorbeelden vind ik de uitdrukking Men heeft de klok horen luiden, maar weet niet waar de klepel hangt. Dit gezegde betekent dat je niet het fijne (de details) van iets weet. En juist deze uitdrukking gaat dan nogal eens mis. Men zegt dan zoiets als: hij heeft de klepel horen luiden, maar weet waar de klok hangt.

Druk

Tot slot kan ik het niet laten om nog iets bijzonders te vertellen over de twee woorden indruk en uitdrukking. De kern van beide is het woord ‘druk’. In het Engels is het vergelijkbaar met impression (indruk) en expression (uitdrukking). Eenvoudige vertalingen. Maar laatst was ik in Aken, Duitsland, samen met vriendin en taaltutor Astrid en wilde ik zeggen Das est ganz druck in der Stadt war. Hoewel mijn Duits best aardig is, moest Astrid even ingrijpen; er bestaat namelijk geen letterlijke vertaling van het woord ‘druk’ en dus kon je bijvoorbeeld zeggen Heute ist in der Stadt viel los. Ik dacht bij mezelf: zouden de Duitsers echt geen druk kennen? Maar dat kon ik dan wel letterlijk zeggen: Ja, Eindruck und Ausdruck gibt es mal!