Van offline naar online lesgeven, dankzij het virus

“Jouw werk is vast hetzelfde gebleven in deze tijden”, een opmerking die ik de afgelopen weken veel heb gehoord. Inderdaad, ik gaf al sinds vijf jaar 90% van mijn lessen online en ging vanaf 16 maart ook de Culemborgse groepen en individuele cursisten via Zoom en Teams lesgeven. Om eerlijk te zijn moest ik best even wennen aan de online groepslessen. Het kostte me meer energie om van een scherm met één gezicht naar een scherm met zes gezichten te schakelen. Het verdelen van mijn persoonlijke aandacht over zes mensen was vermoeiender dan ik had verwacht. Al snel was ik erachter waarom: mijn 1-op-1 lesaanpak en werkvormen kon ik niet zomaar overzetten naar een groep. Ik moest dus mijn verwachtingen naar beneden bijstellen en splitste de groep op. Dat verliep een stuk beter en zo had ik meteen het juiste niveau per groepje van drie. Terug naar iets meer maatwerk, waar ik zo aan gewend was.

Van geografische afstand naar veilige afstand

Jaren geleden sprak ik via Skype met een Canadese opticien die me vertelde dat zijn cliënten honderden kilometers van zijn praktijk woonden en meestal contact met hem hadden via de camera. In dunbevolkte gebieden van landen waar de afstanden enorm zijn, zoals in de VS, Australië en Canada, is het al decennialang de normaalste gang van zaken om klanten, collega’s, leerlingen en cursisten via het scherm te spreken en begeleiden. Nu is bij ons niet de afstand maar het coronavirus dat maakt dat we massaal de techniek hebben ontdekt om persoonlijk contact te houden. Toch bestond afstandsonderwijs wel degelijk in pre-coronatijd, maar deze activiteit was simpelweg minder zichtbaar, versnipperd en nog lang niet ‘mainstream’.

Van videoconferencing naar onderwijs via Skype

Het bedrijfsleven liep, zoals vaker, voor de troepen uit met vergaderen op afstand, aangeduid als videoconferencing. Dat inspireerde mij begin jaren tien en met mij vele andere individuele taaldocenten over de hele wereld. We zagen dat er via een scherm vele voordelen waren om 1-op-1 les te geven aan klanten die een kleine taal, zoals het Nederlands, wilden leren. In eigen land bestond er geen cursus NT2 op locatie, dus dan maar online.

Van klant uit België naar klant uit de hele wereld

In 2013 had ik mijn eerste online cursiste voor Engelse les, woonachtig in België. Met haar 70 jaar liep ze ver voor haar generatiegenoten uit door te kiezen voor online les. Ze heeft drie jaar lang zo’n drie keer per maand Engelse conversatieles met mij gehad via Skype. Meestal merkten we niet eens dat het online verliep. Mijn Belgische cursiste was de eerste in een lange reeks (buitenlandse) volwassenen die ik samen met negen andere freelance collega-tutors sindsdien heb lesgegeven. In totaal hebben we bijna 150 klanten naar een hoger niveau begeleid. Van hen bereidde 15% zich voor op MVV-examens (A1-examen op de ambassade in eigen land), inburgeringsexamens en staatsexamens. Daarvan slaagde 95%. En sinds vorig jaar neem ik ook mondelinge examens af bij chiropractors die net in Nederland zijn aangekomen en hun taalvaardigheid stap voor stap naar het niveau van Staatsexamen II (B2) moeten brengen. Veel klanten kloppen bij ons aan omdat ze weinig tijd hebben om overdag of ‘s avonds in een groep deel te nemen, nog in het buitenland wonen of zich zo snel en intensief mogelijk willen voorbereiden op een baan of het samenwonen met een geliefde in Nederland. De meesten hebben we nooit live een hand gegeven, nooit persoonlijk ontmoet, maar via de camera bouwden en bouwen we een hele persoonlijke band op en zien we dat hun resultaten niet onderdoen aan resultaten die men in een offline groepsles bereikt.

Van beperkt inzetbaar naar volledig inzetbaar

Daarom verbaasde het me zo dat een week in de lockdown op 20 maart jl. het vakblad voor NT2-docenten (LES nr.32) nog schreef over een pas uitgevoerd experiment met lesgeven via Skype. De taaldocente had geen online leservaring en werd na een paar lessen aan twee proefpersonen uit Argentinië en India gevraagd wat ze van deze manier van lesgeven vond. Ze vond het “beperkt inzetbaar”. Jammer dat de redactie van LES niet even een van de vele taaldocenten met jarenlange online leservaring had gebeld om naar hun ervaring te informeren. “Even” een paar keer lesgeven levert hele andere resultaten op dan jarenlang op deze manier mensen een taal aanleren.

Van sceptisch naar enthousiast

Een van de grootste sceptici van afstandsonderwijs is Ad Appel, een gerenommeerde NT2-docent met veel mooi en bruikbaar lesmateriaal voor inburgeraars. Hij biedt al jaren lesmateriaal aan anderstaligen aan op zijn eigen site en via Youtube. Lange tijd was hij geen grote voorstander van afstandsonderwijs, totdat ook hij door het coronavirus niet meer op locatie kon lesgeven. In een paar weken tijd is ook Ad om. Hij heeft ontdekt dat het doel de middelen heiligt. Ik vermoed dat onbekendheid met de voordelen van deze onderwijsvorm vaak ook onbemind maakt.

Van onbekend naar bemind

Wat ik zo leuk vind van deze tijd is dat vrienden én collega-docenten nu beter begrijpen wat ik de hele dag doe. ‘Dus zó geef je les!’ hoor ik nu regelmatig. Nu de halve wereld videobellen heeft ontdekt is er sprake van een razendsnelle emancipatie van afstandsonderwijs. Niet dat ik verwacht dat na deze crisis iedereen online blijft lesgeven, maar velen hebben in elk geval gezien dat het redelijk tot goed lukt om kennis te delen zonder dat je daarvoor in een en dezelfde ruimte aanwezig hoeft te zijn. Ik verwacht dat taaldocenten vanaf nu eerder overwegen een mix van offline en online lesgeven gaan inzetten.

Van boek naar digitaal leermiddel

Ik zeg vaak dat lesgeven via een scherm nooit mijn doel is geweest, maar altijd een heel handig middel. Was het virus in de jaren tachtig van de vorige eeuw uitgebroken, toen ik nog een puber was, dan hadden we slechts de telefoon en de postbode gehad. De docenten had ik dan niet meer gezien en ik had dan zelf of met mijn ouders mijn kennis moeten vergaren via de Winkler Prins encyclopedie, de boeken thuis of in de locale bieb. Dan is de digitalisering nog zo gek nog niet!

Van weinig naar veel kilometers maken

Maar in het post-coronatijdperk zal niet iedereen op afstand blijven lesgeven. Dat geloof ik niet. Of je maakt als taaldocent vele kilometers om het online lesgeven helemaal in de vingers te krijgen, of je kiest alleen voor online als het toegevoegde waarde heeft of je gaat weer terug naar de groepen op scholen en in de bedrijven. Voor groepslessen heb ik simpelweg te weinig ervaring, kennis en toepassing van alle functies binnen Zoom en Teams om optimaal een taal te kunnen lesgeven, zelfs al zou ik allerlei digitale tools inzetten. Bij 1-op-1 lessen is dit niet zo; daar kan ik ‘lezen en schrijven’ via Skype en geeft digitaal trainen meer voordeel dan op locatie, zoals bij uitspraaktraining. Juist omdat je elkaar frontaal ziet, de chat inzet bij uitspraak, video uit kan zetten en extra digitale bronnen meteen kunt aanzetten om iets te verduidelijken.

Van scherm naar offline of een mix

Om de kwaliteit hoog te houden, plan ik maximaal vier 1-op-1 lessen van een half of een heel uur per dag in. Zo kan ik het voor- en nawerk goed doen en houd ik tijd voor administratie en voorbereidend werk over. Bij groepen is dat nu anders; ik mis als docent mijn extra voelsprieten, kan minder horen, ruiken, zien en merken wat er in de groep speelt. Als we weer op locatie een groep mogen lesgeven, zal ik dat ook graag weer doen. Ik vermoed dat na de crisis een combinatie van offline en online onderwijs, afgestemd op het leerdoel, vast vaker zal voorkomen, maar het zal me niet verbazen dat offline lesgeven aan groepen weer gewoon gemeengoed wordt. Of dit ook voor 1-op-1 lessen geldt, is minder zeker, denk ik. Wat mij betreft zijn de voordelen groter dan de nadelen!

Dankzij het virus, maar kijk uit voor een …

In de afgelopen maanden hebben veel taaldocenten gemerkt dat ze een goed alternatief hadden zonder gevaar te lopen voor het coronavirus, terwijl ze met wat aanpassingen ‘gewoon’ konden doorgaan met hun onderwijsactiviteiten. Pure winst voor ons taalonderwijs; het was een snelkookpan waarin velen veel hebben ontdekt, geleerd en gedeeld. Nu maar hopen dat deze digitale vorm van lesgeven niet zelf geïnfecteerd raakt door een computervirus 😉

Van doen naar leren naar delen

Om af te sluiten wil ik hier graag mijn favoriete blogs over online lesgeven met je delen. Direct nadat ik mijn groepen online ging lesgeven, moest ook ik op zoek naar meer kennis over geschikte videobelsoftware. Want Skype is minder stabiel en geschikt voor groepen, dat wist ik uit ervaring. Vele sociale en professionele media stonden in no time vol met vragen en adviezen. Maar een paar namen wil ik hier expliciet noemen van experts waar ik veel aan heb gehad: de tutorials over Microsoft Teams van Ashwin Brouwer, docent en beleidsmedewerker Onderwijs van het Friesland College, op zijn site Mediawijsheid in het MBO. De dagelijkse posts die ik via mijn mail binnenkrijg van Wilfred Rubens over asynchroon versus synchroon leren, effecten ervan bij studenten, docenten, leerresultaten, mentale belasting van schermonderwijs, you name it, zo veel onderwerpen die er toe doen. De interactieve posters die Irene van der Spoel maakt onder de naam Today’s Teaching Tools en via Linkedin publiceert, voor iedereen die door de bomen het bos niet meer zag in de transitie van offline naar online lesgeven. En tot slot de Facebookpagina, dit voorjaar opgericht door een oud-cursiste van mijn training ‘Privéles geven op afstand voor taaldocenten’, Anouk van der Linde, onder de naam NT2-onlinedocent.